ಹೇಗೆ ವೈಫಲ್ಯವೂ ಸಾಫಲ್ಯವೋ, ಹಾಗೆ! ದೇಹ, ಮನಸ್ಸು, ಮನೆ, ಮದುವೆ, ಕುಟುಂಬ, ಶಾಲೆ, ಸಮಾಜ, ರಾಜ್ಯ, ದೇಶ, ಕಾನೂನು-ಇವೆಲ್ಲವೂ ಸ್ವಚ್ಛಂದಕ್ಕೆ ಬಂಧಗಳೆನಿಸಿಯೂ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೆನಿಸಿದೆ. ಹಾಗಾದರೆ‌ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೆಂಬುದು ದೈಹಿಕ ಮತ್ತು ಮಾನಸಿಕ ಕ್ರಿಯೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದು ಅಂತಾಯ್ತು. ನಮ್ಮ ನಮ್ಮ ಬದುಕಿನ ಕಟ್ಟಳೆಗಳಿಗೆ, ಭಾವನೆಗಳಿಗೆ, ಆಸೆಗಳಿಗೆ, ನಂಬಿಕೆಗಳಿಗೆ ನಾವು ಬಂಧಿಯಾದರೂ ಅವುಗಳಿಂದ ಹೊರಬರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವುದಿಲ್ಲ, ಇಷ್ಟಪಡುವುದಿಲ್ಲ. ಯಾಕೆಂದರೆ ಅವು ನಾವಿಷ್ಟ ಪಟ್ಟು ರೂಢಿಸಿಕೊಂಡ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೆಂಬ ಬಂಧನ! ಪಂಚೇಂದ್ರಿಯಗಳಿಗೆ, ಕರ್ಮೇಂದ್ರಿಯಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟು ಅದರ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲೇ ಜೀವಿಸುತ್ತೇವೆ. ಇನ್ನೊಬ್ಬರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿ ಇರುವುದೂ ನಮ್ಮ Self Dependence ಆದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೆಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತೇವೆ. ಅಂದರೆ ನಮ್ಮ ಸುತ್ತಲೂ ಸದಾ ಒಂದು ಆವರಣ ಇರಲೇಬೇಕೆಂದು ಬಯಸುವ, ಆ ಮೂಲಕ ಒಂದು ನಿಯಂತ್ರಣ ಜಾಗ್ರತವಾಗಿರುವಂತೆ ಎಚ್ಚರದಿಂದ ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಈ ಬದುಕೂ ಹಲವು ಬಂಧನಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವುದಕ್ಕೇ ಬಯಸುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ನಾವು ಬಯಸುವ ಆವರಣಗಳು ನಮಗೆ ಸೆರೆಯಾಗಬಾರದೆಂಬ ಎಚ್ಚರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತೇವೆ. ಆದರೆ, ವಾಸ್ತವದಲ್ಲಿ ಅವು ಸೆರೆಯೇ ಆಗಿರುತ್ತವೆ. ಅಂಥ ಸೆರೆಗಳು ಬದುಕನ್ನು ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಅದ್ವಾನಗಳಿಂದ ಕಾಪಿಡುತ್ತವೆ.

 ಬ್ರಿಟಿಷರು ನಮ್ಮನ್ನಾಳುವಾಗ ನಮ್ಮ ನಿತ್ಯ ಬದುಕಿನ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಧಕ್ಕೆಯಿಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ ಆಗಲೂ ಅದು ನಮಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೆನಿಸಿತ್ತು. ಅವರು ಈ ದೇಶವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹೋದಮೇಲೂ ಅವರು ರೂಢಿಸಿದಂತೆ ನಾವೀಗ ಬದುಕುವಾಗಲೂ ಆವತ್ತಿಗೂ ಇವತ್ತಿಗೂ ನಮಗೆ ನಮ್ಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಅಂಥಾದ್ದೇನೂ ವ್ಯತ್ಯಯ ಕ್ಕಾಣಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಈಗಲೂ ಅವರ ಭಾಷೆಯಲ್ಲೇ ನಾವದನ್ನು ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದೇವೆ.

         ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲೂ ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಿಕರು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದವರು. ನಮ್ಮನ್ನು ನಾವು ಆಳಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಸಾಧ್ಯವಾದಾಗ ಅನ್ಯವೆನಿಸಿದರೂ ನಮ್ಮದ್ದೇ ಆದ ಪ್ರಭುತ್ತ್ವವೊಂದು ನಮ್ಮನ್ನಾಳುವ ಹಾಗೆ ಮಾಡಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತೇವೆ. ಅಂದರೆ ನಮ್ಮನ್ನು ಬಾಹ್ಯಶಕ್ತಿಯೊಂದು ಆಳುತ್ತಲೇ ಇರಬೇಕೆಂಬ ಮೂಲಭೂತವಾದ ಗಾಢಪ್ರಜ್ಞೆಯೊಂದು ಬದುಕಿನುದ್ದಕ್ಕೂ ಆವರಿಸಿರುವುದರಿಂದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ನಮ್ಮ ಪಾಲಿಗೆ ಬೇರೆಯದೇ ಆದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಅರ್ಥವಾದಂತಿಲ್ಲ. ದೇವರ ಕೃಪೆಗೆ ನಾವು ಪಾತ್ರರಾಗಬೇಕೆಂಬ ಆಸೆಯೂ ಕೂಡ ಪಾರತಂತ್ರ್ಯದೊಳಗೆ ಅನುಭವಿಸುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೇ ಅಹುದು.

ನಮ್ಮೊಳಗಿರುವ ಕಂದಕಗಳನ್ನು ಹೋಗಲಾಡಿಸಲು ಅವ್ಯಾಹತವಾಗಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಾ ಅದೆಷ್ಟೋ ಸಂಘರ್ಷಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿಯೂ ಒಗ್ಗಟ್ಟನ್ನು ಕಾಣಲಾರದೆ ಕಂಡೆವು ಎಂದು ಬದುಕುತ್ತಿರುವ ನಮಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೆಂದರೆ ಒಳಾರ್ಥದಲ್ಲಿ ಪಾರತಂತ್ರ್ಯವೂ ಆಗಿದೆಯೆಂದು ಅಷ್ಟು ಸುಲಭವಾಗಿ ಅರ್ಥವಾಗಲಾರದು. ನಮ್ಮೊಳಗಿನ ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಅಪಸವ್ಯಗಳು ನಮಗೆ ಮುದವನ್ನೋ ನೋವನ್ನೋ ಕೊಟ್ಟರೂ ನಮ್ಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೆಂಬ ಪರಿಭಾಷೆಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಅದು ನಮಗೆ ಒಪ್ಪಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ಒಪ್ಪಿತವೂ ನಮ್ಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಲಾರದೆಂದು ನಂಬಿದ್ದೇವೆ. ನಾವೇ ರಚಿಸಿಕೊಂಡ‌ ಪ್ರಭುತ್ತ್ವದೊಂದಿಗೆ ನಿತ್ಯವೂ ಗುದ್ದಾಡುತ್ತಾ ಬದುಕುವ ನಮಗೆ ಅದನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಬದುಕಲು ಅಸಾಧ್ಯವೆನಿಸಿದೆ. ಅದರೊಂದಿಗಿನ ಬದುಕಲ್ಲೇ ತೃಪ್ತಿಯನ್ನು ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ನಾವೇ ರೂಪಿಸಿಕೊಂಡ ಈ ಬಂಧನದೊಳಗೆ ಬದುಕುವುದು ನಮಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೆಂದು ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಪರಿಗಣಿತವಾದರೆ, ರಾಜಕೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಂದ ದಕ್ಕಿಸಿಕೊಂಡು ನಮ್ಮನ್ನು ನಾವೇ ಆಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಬಂದಿರುವ ಈ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕೆ ಈಗ ಎಪ್ಪತ್ಮೂರರ ಸಂಭ್ರಮ.  

ಈಗ ನಮಗೇ ನಾವೇ.  ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಜೀವನಕ್ಕೆ‌ ಬೇಕಾದ ಸಂಹಿತೆಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡು ಬದುಕುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ನಮ್ಮದೇ ಆದ ಸಂವಿಧಾನ ನಮಗಿದೆ. ಕಾಯ್ದೆ ಕಾನೂನುಗಳಿವೆ. ನೀತಿ ನಿಯಮಗಳಿವೆ. ಸರ್ಕಾರವಿದೆ. ಇವೆಲ್ಲಕ್ಕೂ ಇತಿಹಾಸ‌ವಿದೆ. ನಮ್ಮನ್ನು ನಾವು ಆಳಿಕೊಳ್ಳುತ್ತೇವೆಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲೂ ನಾವು ನಿಗದಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡ ಕ್ರಮ ಮತ್ತು ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಮೀರಲಾರೆವು. ಹೀಗೆ, ವೈಚಾರಿಕ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಅರಿವಿನಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೆಂದರೆ ಆತ್ಮಾನುಸಂಧಾನದಂತೆ ಎಂದು ಬದುಕು ಸಾಗಿಸುತ್ತಾ ಬಂದವರು ನಾವು. ಸ್ವ ಮತ್ತು ತಂತ್ರ ಎಂಬೆರಡು ಪದಗಳ ಸಂಯೋಜನೆಯ ಭಾವವೇ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ. ಸ್ವ ಅಂದರೆ ಅಸ್ಮಿತೆ. ಅದು ಕರ್ತೃತ್ವ ಶಕ್ತಿಯ ಮೂಲಾಧಾರವಾದರೆ, ತಂತ್ರವೆಂದರೆ ಮಿತಿಗೆ ಹೇತುವಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ ಸ್ವಾತ್ಮಾಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯ ಸಂಪೂರ್ಣ ಅನಾವರಣ. ನಮ್ಮ ವೈಚಾರಿಕ ನಿಯಮಗಳ ಪಾಲನೆ ಮತ್ತು ಪೋಷಣೆ. ಮನುಷ್ಯ ಬದುಕಿನ ಒಟ್ಟೂ ಬಯಕೆಯ ಮಿತಿಯೇ ಪಾರತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಬಯಸುವುದಾದ್ದರಿಂದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೆಂದರೆ ಪ್ರೀತಿಯ ಬಂಧನ. ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚು ಬಂಧನ. ನಾವೇ ಹಾಕಿಕೊಂಡ ಒಲುಮೆಯ ಬಂಧನ. ನಮ್ಮಿಚ್ಛೆಯಂತೆ ನಾವು ಮಾಡುವ ಕೆಲಸ, ಉದ್ಯೋಗ, ಶ್ರಮ. ನಮ್ಮ ಶರೀರ, ಮನಸ್ಸು, ಇಂದ್ರಿಯಗಳನ್ನು ನಾವೇ ರಚಿಸಿಕೊಂಡ ನಿಯಮಗಳಿಗೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ಬಗ್ಗಿಸುವುದು, ಬಾಗಿಸುವುದು, ಬಾಳಿಸುವುದು. ನೆಮ್ಮದಿ, ಸಂತೋಷವನ್ನು ಕಾಣುವುದು. 

ಅನ್ನ ಕೊಟ್ಟ ಯಜಮಾನನಿಗೆ ಅನ್ನದ್ರೋಹವೆಸಗುವುದಕ್ಕೆ; ಭಾರತಮಾತೆಯ ಘನತೆಯನ್ನು ಮಣ್ಣುಪಾಲು ಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ; ನ್ಯಾಯವನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ ಅನ್ಯಾಯದ ಪರ ದನಿಯನ್ನು ಎತ್ತರಿಸುವುದಕ್ಕೆ; ಸರ್ಕಾರದ ದುಡ್ಡಿನಲ್ಲಿ ಕುಟುಂಬ ಸಮೇತ ಮಜಾ ಮಸ್ತಿ ಮೋಜು‌ ಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ; ಓಟು ಕೊಟ್ಟವರಿಗೆ ಮಂಗ ಮಾಡಲು; ಹೊನ್ನ ವೇಷವ ತೊಟ್ಟು ಮಣ್ಣು ತಿನ್ನುವ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು; ದೇವರ ಮುಂದೆ ನಿಂತು ಅನ್ಯಾನ್ಯ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ರಕ್ತಿಯಾಗಿ ಬೂಟಾಟಿಕೆಯ ಭಕ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು; ಹಣ, ಹೆಂಡವನ್ನು ಹಂಚಿ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಗೆದ್ದು ಬರಲು; ಯಾರದೋ ದುಡ್ಡಿನಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಮ್ಮನ ಜಾತ್ರೆ ಮಾಡಲು; ಅಧರ್ಮಿಗಳಾಗಿ ಧರ್ಮದ ಬಗ್ಗೆ ಪುಂಖಾನುಪುಂಖವಾಗಿ ಪುಂಗಿಯೂದಲು; ಯಾರದೋ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಹೆಸರು, ಪದವಿ, ಅಂತಸ್ತು, ಸ್ಥಾನಮಾನ ಹೊಡೆದುಕೊಳ್ಳಲು; ಕೂಲಿಯನ್ನು ಕೊಡದೆ ಬಡವರನ್ನು ದುಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ; ನಾವೇ ಸರಿಯಿಲ್ಲದೆ ಅನ್ಯರನ್ನು ಸರಿಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ; ಇನ್ನೂ ಏನೇನೋ ಅಲ್ಲಸಲ್ಲದ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಲೇ ಇರುವುದಕ್ಕೆ.

 ಭಾರತದ ಬಹುತ್ವವೇ ನಿಜವಾದ ಏಕತ್ವ. ಅಂದರೆ ವಿವಿಧತೆಯಲ್ಲೂ ಏಕತೆಯನ್ನು ಕಾಣುತ್ತಿರುವುದು ನಮ್ಮ ನೆಲದ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ. ಆ ಏಕತ್ವವೇ ಭಾರತ, ಶ್ರೇಷ್ಠ ಭಾರತ, ಸರ್ವಶ್ರೇಷ್ಠ ಭಾರತ. ಇದು ನಮ್ಮ ಹಿರಿಯರು ಕಟ್ಟಿ ಬೆಳೆಸಿದ ನಾಡಿನ ಒರಿಜಿನಲ್ ಅಸ್ಮಿತೆ. ಇದು ಹಿಂದೂಗಳ ದೇಶ ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ. ಇಲ್ಲಿ ಬದುಕುವವರು ಯಾರೇ ಆದರೂ ಇಲ್ಲಿಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಮತ್ತು ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಮರೆಯಲಾರರು. ಮರೆಯಬಾರದು. ಯಾಕೆಂದರೆ, ಹಿಂದೂ ಎಂದರೆ ಜೀವನ ಪದ್ಧತಿಯೇ ಹೊರತು ರಾಷ್ಟ್ರವಾಚಕವಲ್ಲ. ಇಲ್ಲಿದ್ದುಕೊಂಡೇ ದೇಶಕ್ಕೆ ಕೇಡು, ಆಪತ್ತು ಬಯಸುವವರನ್ನು ಹೆಡೆಮುರಿ ಕಟ್ಟಿ ದಂಡಿಸುವುದೂ ಇಲ್ಲಿಯ ಕಾನೂನುಗಳೇ! ಈ ದೇಶದ ಕಾನೂನಿಗೆ ಸವಾಲೆಸೆಯುವಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ನಾವು ಸ್ವತಂತ್ರರಲ್ಲ. ಹೀಗೆ, ಕಾನೂನನ್ನು ಹಣದಿಂದ ಕೊಳ್ಳಲು ನಾವು ಸ್ವತಂತ್ರರಲ್ಲೆಂಬ ಎಚ್ಚರ, ಅದರ ಕುರಿತಾದ ಗೌರವ, ಪೂಜ್ಯಭಾವ ನಮ್ಮಲ್ಲಿರಬೇಕು ಎಂಬ ಸಾಮಾನ್ಯ ಅರಿವೂ ಇಲ್ಲದ ನಾವು ಸ್ವತಂತ್ರರು! ಇದೆಂಥಾ ಪರಮ ಸ್ವೇಚ್ಛೆಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಉಲ್ಲಂಘನೆ!?

ತಾವು ಬಯಸಿದಂತೆ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳು ಏನನ್ನೂ ಕೊಳ್ಳುವ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದು ಎಷ್ಟು ಸತ್ಯವೋ ರಾಜಕಾರಣವು ತನ್ನೆಲ್ಲ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿಯೂ ಇವರೇ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆಂಬುದೂ ಅಷ್ಟೇ ಸತ್ಯ! ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ದಿನಾಚರಣೆಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾದ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಬರದೇ, ತನ್ನ ಪಟಾಲಂ ಅನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡು ದೌಲತ್ತಿನಿಂದ ಷೋಕಿ ಮಾಡುತ್ತಾ ತಡವಾಗಿ ಬಂದ ರಾಜಕಾರಣಿಯೋರ್ವ ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನಿಂತು ಸಮಯ ಸಂದರ್ಭದ ಔಚಿತ್ಯವನ್ನು ಗಣಿಸದೆ ಏನನ್ನೂ ಮಾತಾಡುತ್ತಾನೆ ಅಸಂಗತವಾಗಿ, ಅಸಂಬದ್ಧವಾಗಿ. ಸಭೆಯ ಘನತೆಯನ್ನೂ ಕಳೆಯುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ, ಅವನು ಹಾಗೆ ವರ್ತಿಸಲೇ ಬೇಕು. ಅಂದಾಗ ಮಾತ್ರ ಅವ ರಾಜಕಾರಣಿಯಾಗಲು ಅರ್ಹನೆಂದು ಜನ ತೀರ್ಮಾನಿಸಿಯಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವನ ಮಾತನ್ನುಯಾರೂ ಕಿವಿಗೆ ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ. ಅವನು ಭಾಷಣ ಆರಂಭಿಸುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಸಭಾಸದರು ಮಾತಿಗೆ ಸುರುವಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅವನ ಮಾತನ್ನು ಕೇಳುವ ಅಗತ್ಯ ಅವರಿಗಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಯಾರಿಗೂ ಇರುವುದಿಲ್ಲ.